Klima Srbije - Košava–karakteristike i uzrok javljanja

Košava je slapoviti vetar jugoistočnog do istočnog smera, a sam naziv je turskog porekla i sastoji se od reči "koš" što znači brz i "hava" što znači vazduh. U našoj zemlji košava obično duva na području Vojvodine i Beograda, dela Šumadije i donjeg Podunavlja, i u dolini Velike Morave.

Košava se može javiti u bilo kom delu godine, ali je znatno učestalija u hladnijoj polovini godine. Jugoistočna varijanta košave je obično topla, dok je istočna varijanta košave obično hladna. Iako je u uglavnom suvo kada duva košava, ponekad je praćena kišom (ledenom kišom zimi u slučaju kada košava probije nakon hladnog perioda), a istočna varijanta i snegom u toku zime. Košava sprečava noćno hlađenje, pa tako leti noći znaju biti izuzetno tople, dok u hladnijem delu godine obično sprečava formiranje magle i pojavu mraza. Košava u hladnom delu godine znatno smanjuje zagađenost vazduha.

Košava duva kada se istočno od naše zemlje nalazi polje visokog vazdušnog pritiska, a zapadno polje niskog pritiska. U tom slučaju dolazi do pokretanja vazduha iz oblasti istočno od naše zemlje ka zapadu, koji se doprema preko Vlaške nizije ka istoku naše zemlje. Od karakteristika vazduha koji se doprema sa istoka zavise i karakteristike košave u našoj zemlji. Na istoku naše zemlje dolazi do nagomilavanja vazduha usled nailaska na Homoljske planine, a zatim i do prebacivanja vazduha preko planina, pri čemu kada se vazduh spušta niz obronke planina dolazi do zagrevanja, isušivanja i ubrzanja, čime nastaje košava. Deo vazduha prolazi i kroz klisure, naročito Đerdapsku, što je jedan od razloga zbog čega je košava najjača u donjem delu Podunavlja i na jugu Banata. Ovakve postavke su tipične za hladniju polovinu godine i obično su postojane, usled čega košava obično duva barem dva-tri dana.

Kao što je prethodno navedeno, dopremljeni vazduh se najpre nagomilava na istoku zemlje, tako da karakteristike vazduha pre i nakog prebacivanja preko Homoljskih planina znaju biti znatno različite, pa obično pri košavskoj situaciji u Timočkoj Krajini bude hladnije nego u ostatku zemlje, ponekad i tmurno uz sipeće padavine.

Najduži period duvanja košave je trajao čak 31 dan i to se dogodilo u dva navrata: od 11. oktobra do 10. novembra 1953. godine, kao i od 14. januara do 13. februara 1972. godine. Najjači udar košave u našoj zemlji je zabeležen u Vršcu – orkanskih 173km/h (48.0m/s) 11. januara 1987. godine, dok je u Beogradu najjači udar košave bio 129km/h (35.9m/s) 17. oktobra 1976. Za kontinentalne nizijske predele, ovo su izuzetno jaki udari vetra.